Jan Pyś

Żegluga śródlądowa w roku 2008 i co dalej ?

cz. I

      Żegluga śródlądowa to jedyna gałąź transportu w kraju, która nie może doczekać się koordynacji działań i właściwej uwagi. Mija kolejny rok pracy związków, stowarzyszeń, armatorów, marynarzy i entuzjastów transportu rzecznego nad upowszechnianiem problematyki poprawy warunków gospodarowania i korzystania z akwenów śródlądowych. Marynarze i armatorzy rzeczni to społeczeństwo przywiązane do symboli narodowych m.in. takich jak: mundur, państwo, port macierzysty, bandera narodowa, z którymi obcują na co dzień. Pielęgnują święta narodowe oraz w swoich działaniach przestrzegają zasad konstytucji. Przywiązani do tych zasad  i tradycji próbują rozwiązywać swoje żywotne problemy przez: 

1.   Konsolidację środowiska transportowców rzecznych.

2.   Przyjmowanie dorobku żeglugi innych państw. 

3.   Organizację narad, konferencje i spotkań.

4.   Współpracę i dialog z władzą.

5.   Inicjatywy legislacyjne.

6.   Konsolidację społeczeństwa wokół problematyki wodnej .

7.   Formalizowanie współpracy środowisk gospodarczych związanych z Odrą .

8.   Współpracę międzynarodową.

       Efektem kilkuletniej wytężonej pracy środowiska są niewielkie, lecz widoczne sukcesy. Zaliczyłbym do nich dopracowanie się podstawowych dla działalności zasad współpracy między poszczególnymi frakcjami, określenie ogólnych zasad realizacji celów, a przede wszystkim opracowanie przez ekspertów dokumentu programowego, którym jest:  Plan minimum dla ratowania polskiej żeglugi śródlądowej. Przypomnijmy sobie jaką trudną i wyboistą drogę  musieliśmy przejść, głównie w roku 2008, aby możliwe były te sukcesy.

Konsolidacja środowiska transportowców rzecznych

Z reguły każdy pragnie działać i chce aby jego poczynania przynosiły efekt. Istotnym elementem działania jest współdziałanie. Sumaryczny efekt nieprawidłowego współdziałania może być równy zeru, gdyż nawet znaczna energia zużyta na złe współdziałanie skierowane w przeciwnych kierunkach nie przynosi żadnych efektów.

    Szczególną potrzebę działania odczuli marynarze śródlądowi, w czasach gdy wszyscy w koło powtarzali, że to czego nauczyli sie w szkole nie będzie potrzebne w nowej Polsce, że transport wodny ze swoimi parowcami to przeżytek. W jednej z wypowiedzi minister ochrony środowiska zasobów naturalnych i leśnictwa R. Gawlik stwierdził w odpowiedzi na tezy zawarte w programie ODRA 2005:

"Owszem, można myśleć o statkach [na Odrze], ale pasażerskich, o rejsach wycieczkowych z Berlina do Wrocławia. Do tego nie trzeba takich prac i takich nakładów, jak do przewozów wielotonowymi barkami".

Minister transportu i gospodarki morskiej E. Morawski w odpowiedzi na tę wypowiedź stwierdził:

"Wizji kajaków dopływających z Berlina do Wrocławia czy Opola nie zamierzam komentować" ^[1].

Na efekty nie trzeba było długo czekać. Władze miasta Wrocławia zlikwidowały Naszą Szkołę i do dzisiaj nie ma strategi gospodarki wodnej, która uznawałaby nasze prawo do uprawiania zawodu w kraju. Marynarze rzeczni pamiętają jednak  o symbolach i misji przekazywanych przez profesorów w Naszej Szkole, zarówno Ci pływający po rzekach, morzach i oceanach jak i Ci, którzy kontakt ze statkiem mieli tylko w okresie nauki. Oto przykłady trwającej od kilku lat konsolidacji środowiska marynarzy rzecznych:

1.   58 lat Szkół Żeglugi Śródlądowej

2.   Profesor Czesław Śladkowski

3.   Profesor Marian Szwarc

4.   Film ze Zjazdu Szkolnego 2007

5.   Logo absolwentów Szkół ŻŚ

6.   Kwartet 2008 czyli wspólne śpiewanie

7.   Szkolne uroczystości 2009

Zapoznanie się z dorobkiem żeglugi w innych państwach 

Pomimo tego, że Szkoły już nie ma wszyscy na bieżąco śledzimy nowinki techniczne  branży. Ci, którzy pływają i mają przyjemność poznawania technologii rodem z kosmosu wdrażanych  na statkach i akwenach u naszych sąsiadów, przekazują informacje kolegom oraz zainteresowanym aby nikt więcej nie opowiadał o pływających po rzekach parowcach. Obecnie transport rzeczny to domena państw nowoczesnych, dbających o bezpieczeństwo mieszkańców oraz ekologię. Przekazywane na ten temat publicznie informacje pełnią  istotną rolę edukacyjną. Oto kilka przykładów

1.   Podnośnia Falkirkwheel – Anglia

2.   W drodze do Hamburga – Niemcy

3.   Podnośnia na Jeniseju – Rosja

4.   Partnerstwo dla żeglugi – Słowacy też potrafią

5.   Rejs po Nilu – Egipcjanie nie gorsi

6.   Kontenerowce

7.   Silniki MTU czyli modernizacja floty rzecznej

8.   Szkoła w Rosji

9.   Szkoła w Niemczech

Narady konferencje i spotkania

Od wielu lat obserwujemy jak niezbyt liczne i niebogate środowisko marynarzy i armatorów śródlądowych za własne środki organizuje bądź inspiruje organizowanie konferencji o tematyce transportowej. Efektem tych spotkań są referaty, artykuły oraz dyskusje prowadzące do wniosku, że z transportem rzecznym nie dzieje się najlepiej. Tylko w roku 2008 odbyło się wiele konferencje. Najważniejsze z nich to:

1.   Narada Przednawigacyjna 2008, Szczecin 25.02.2008.

2.   Konferencja żeglugowa, Wrocław 4.04.2008.

3.   Konferencja Wodne szlaki turystyczne Wrocławia i okolic, Wrocław 11.04.2008.

4.   II Krajowe Forum Wodne Warszawa 16-17.04. 2008.

5.   Konferencja Zespołu Międzyparlamentarnego Warszawa 29.05.2008.

6.   Międzynarodowa Konferencja Wrocław 19-20.06.2008.

7.   Konferencja Forum E-70, Elbląg 25-27.07.2008.

8.   Konferencja Żeglowna Wisła w Małopolsce, Kraków 17.10.2008.

9.   Konferencja Urbanizacja nabrzeży miasta Wrocław, 24.10. 2008.

10. Międzynarodowa Konferencja E-40 Sandomierz, 11.2008.     

Współpraca i dialog z władzą

Oprócz nieformalnych związków z organizacjami gospodarczymi i społecznymi marynarze rzeczni dla propagowania wspólnych idei nawiązują bardziej formalne kontakty z instytucjami państwowymi. Kontakty te polegają na porozumieniach oraz ogłaszaniu stanowisk w konkretnych sprawach. Z reguły są przyjazne i przyjacielskie ale czasem można je nazwać męską szorstką przyjaźnią. W roku 2008 współpraca ta przedstawiała się w następujący sposób:   

1.   Propozycja współpracy z UZS W-w 24.01.2008

2.   Propozycja współpracy z Ministerstwem Infrastruktury 04.02.2008

3.   Zacieśnianie współpracy z innymi resortami 16.02.2008

4.   Spotkanie z Panią Minster Infrastruktury 26.03.2008

5.   Spotkanie w Radzie Gospodarki Wodnej regionu wodnego Warty 24.03.2008

6.   Nieudana próba nawiązania współpracy z Zespołem Międzyparlamentarnym 18.06.2008

7.   Wystąpienie ZPAŚ do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodne 20.06.2008

8.   Stanowisko ZPAŚ dotyczące gospodarki wodami 15.07.2008

9.   Stanowisko ZPAŚ w sprawie wprowadzenia Dyrektywy Ptasiej w Polsce 12.09.2008

10. Rzeczpospolita o projekcie Strategii Gospodarki Wodnej 25.09.2008

11. Wznawia działanie Rada Promocji Żeglugi 23.09.2008

12. Stanowisko ZPAŚ w sprawie wymiany patentów 22.09.2008

13. Posiedzenie Krajowej Rady Gospodarki Wodnej 16.10.2008

14. Powraca temat Strategii Gospodarki Wodnej 02.11.2008

Inicjatywy legislacyjne

Jednym z istotniejszych przywilejów społecznych w demokratycznym państwie prawnym jest możliwość korzystania z inicjatywy legislacyjnej. W roku 2008 marynarze rzeczni podjęli pierwsze nieśmiałe próby skorzystania z tego uprawnienia. Była to próba rozwiązania problemów metodą z jakiej wcześniej nie korzystano. Jednak żadna z propozycji nie wyszła z fazy wewnętrznych konsultacji. Jak mówią marynarze największym problemem pozostaje zainteresowanie problematyką środowisk parlamentarnych. Inicjatywy legislacyjne podejmowane w roku 2008 dotyczyły: 

1.   Projektu ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego Program rozwoju żeglugi śródlądowej.

2.   Projektu ustawy żeglugowej.

Konsolidacja społeczeństwa wokół problematyki wodnej   

Marynarze śródlądowi coraz częściej zdają sobie sprawę, że same spotkania w gronie innych marynarzy śródlądowych to zbyt mało. Dyskusje o troskach i kłopotach w żegludze śródlądowej we własnym gronie nie mogą prowadzić do poprawy warunków. Transportowcy wiedzą, że trudne warunki  prowadzenia działalności biorą się nie tylko z braku wiedzy o potrzebach transportu rzecznego i specjalistów od dostosowywania akwenów do żeglugi. Podobnie jak marynarze rzeczni także inne zawody, grupy społeczne, organizacje czy obywatele napotykają na utrudnienia przy korzystaniu z akwenów śródlądowych. Wydaje się, że genezą wszystkich utrudnień jest realizowana polityka gospodarki wodnej.  Problematyka, z którą musi zmierzyć się żeglugę śródlądową jest szeroka i dotyczy całości społeczeństwa. Od kilku lat nadarza się wspaniała okazja aby mówić o problemach środowisk wodniackich. W myśl zasad określonych w Dyrektywie Wodnej administrator  wód w kraju, którym jest Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, jest zobowiązany do  prowadzenia konsultacji społecznych i w konsekwencji wdrażania postulatów dotyczących m.in. wód śródlądowych. Obecnie w okresie od 22 grudnia 2008 r. do 22 czerwca 2009 r. trwa już III tura takich Konsultacji Społecznych . Z pewnością w ramach konsultacji społecznych wszystkie problemy wodniaków sygnalizowane na forach, konferencjach, spotkaniach są przez administratora w kraju śledzone i w konsekwencji będą brane pod uwagę. Konsolidacja środowisk wodniackich w roku 2008 nabrała realnych kształtów i ma swoje liczne owoce. Coraz częściej wspólnie z marynarzami występują reprezentanci rzecznych: stoczni, portów, turystyki, kruszyw, energetyki, samorządów. Oto kilka przykładów zacieśniania kontaktów oraz wspólnych inicjatyw, których celem było zwrócenie uwagi na problematykę rzek w Polsce: 

1.   Gazeta Wyborcza o barkach wybudowanych w Płocku 17.01.2008

2.   Gubin chce aby Odra miała status drogi wodnej  05.02.2008

3.   XXX Jubileuszowy Rejs Żeglarski PTTK „WISŁA 2008” 01.02.2008

4.   MS Kuna na stoczni w Gorzowie Wielkopolskim 14.02.2008

5.   Tramwaj wodny na Inie w Goleniowie 19.03.2008

6.   Festyn Dni Odry we Wrocławiu 05.2008

7.   Festyn Ster na Bydgoszcz 30.05.2008

8.   Flis Odrzański 03.07.2008

9.   Marina 475 km Odry 03.07 2008

10. Festyn Księga Wisły w Toruniu17.07.2008

11. Projekt Pętla Żuławska 23.07.2008

12. Zlot statków retro nad Pilicą w Tomaszowie Mazowieckim 16.08.2008

13. Finanse na projekty turystyczne 03.08.2008

14. Nowe statki z Odry do Holandii 22.10.2008

15. Współpraca z Krajową Izbą Gospodarczą 01.11.2008

16. Współpraca z Dolnośląską Izbą Gospodarczą 05.11.2008

Formalizowanie współpracy środowisk gospodarczych związanych z Odrą

      Współpraca środowisk związanych z gospodarczym wykorzystaniem rzek polega nie tylko na wspólnych konferencjach czy spotkaniach. Kolejnym etapem jest formalizowanie współpracy. Prezesi firm m.in. : Stoczni DAMEN z Koźla, Stoczni MALBO z Wrocławia i Malczyc, armatorzy należący do Związku Polskich Armatorów Śródlądowych, ODRATRANS S.A. oraz znani specjaliści w tym wykładowcy z d. Technikum Żeglugi Śródlądowej postanowili powołać do życia stowarzyszenie, którego celem będzie nie tylko powrót żeglugi na Odrę, ale także wszechstronny rozwój gospodarczy Dorzecza Odry. Oni wszyscy postanowili powołać do życia Stowarzyszenie Na Rzecz Gospodarczego Rozwoju Dorzecza Odry – Teraz Odra. Stowarzyszenie ma być przede wszystkim otwarte na podmioty gospodarcze, dla których rzeki Nadodrza są podstawowym elementem ich działalności.  Oprócz transportu rzecznego będą to także firmy zajmujące się budową i remontami statków, kruszywem, logistyką, spedycją, portami, energetyką wodną, przemysłem metalurgicznym, energetycznym, węglowym, turystyką, rybołówstwem,  samorządy lokalne, nauka i specjaliści. Członkami Stowarzyszenia mogą być osoby fizyczne i prawne.

Stowarzyszenie Na Rzecz Gospodarczego Rozwoju Dorzecza Odry – Teraz Odra 20.11.2008

Współpraca międzynarodowa

W roku 2008 przybierała ona różne kształty od spotkań biesiadnych przy piwie do wypracowania i podpisania umowy o współpracy. Umowa nazwana została Partnerstwem na Rzecz Żeglugi Śródlądowej. Jej celem jest wspieranie rozwoju tej dziedziny transportu na obszarze określonym jako wschodnia część Niemiec, Polska, Republika Czeska, Słowacja oraz na obszarach innych krajów naddunajskich. Kluczowym dla rozwoju rozbudowy dróg wodnych w tej części Europy ma być połączenie Berlin – Bratysława (trasa BB), które może powstrzymać dalszą degradację żeglugi śródlądowej. Jednocześnie może stworzyć odpowiednie warunki dla stopniowego rozwoju sieci innych połączeń wodnych. Inicjatywy międzynarodowe to m.in:

1.   Uczestnictwo w Konferencja Centralnej Komisję Reńską, Strasbourg 19.06. 2008

2.   Umowa Partnerstwo na Rzecz Żeglugi Śródlądowej, Bratysława 10.09.2008 

3.   Polsko-Czeskie Dni Morza, Duszniki 28.11.2008

     Marynarze śródlądowi kolejny już rok dzielą swój czas między prowadzenie firm, pływanie i działanie na rzecz transportu rzecznego. Pomimo dość znacznej aktywności z różnym skutkiem osiągane są cele. Brak reakcji na zgłaszane postulaty prowadzi często do frustracji i działań bardziej radykalnych. Przykładem tego jest protest przeciwko polityce gospodarowania wodami w Polsce.  Ciężka praca wielu osób zaangażowanych w żeglugę śródlądową nie przynosi spektakularnych efektów. Czy dla żeglugi można jeszcze coś zrobić ? Co dalej ?

¹    Zmądrzeć po powodzi, Słowo Polskie z  21 kwietnia 1998 .